Visgraatverband kom je niet vaak tegen, bijna uitsluitend in heel oud, onregelmatig
metselwerk
van natuursteen,
breuksteen
om precies te zijn.
Om visgraatverband te vinden moet je goed kijken, want het gaat meestal maar om
enkele horizontale lagen. Je ziet een rij schuin geplaatste stenen,
waarboven een rij de andere kant op leunt.
Samen doen deze lagen denken aan de graten van een vis of een korenaar.
Niet zelden wordt
dit beeld versterkt door een dunne lijn van kleine steentjes tussen beide lagen.
De visgraten lopen meestal niet al te ver door en ze zijn ook in de hoogte van de gevel
maar heel beperkt aanwezig.
In de
voor-romaanse bouwkunst
kun je visgraatverband tegenkomen,
vaak heel slordig uitgevoerd.
Oudere en nettere voorbeelden zijn in
Romeinense
bouwwerken te vinden,
'opus spicatum' werd het toen genoemd. Hoewel het meestal om
natuursteen
gaat, zijn ook wel voorbeelden in
baksteen
bekend.
Omdat het om zo'n oud
metselverband
gaat, zou je niet snel verwachten
dat iemand dat in onze streken nog tegen komt. Hoor je iemand vertellen dat hij
'visgraatverband' heeft gevonden, dan is het goed mogelijk dat hij
'
horizontaal wijzend keperverband'
bedoelt, tussen beide termen wordt vaak geen onderscheid gemaakt.
Beide verbanden roepen het beeld op van een visgraat,
maar bij
keperverband
sluiten keurige bakstenen
netjes op elkaar aan met een zigzaglijn. Bij de visgraat loopt er een
horizontale lijn tussen de lagen, of zou je die kunnen trekken zonder
de (natuur)stenen te raken.
Tekst: Jean Penders (11-2010). Bronnen: zie literatuurlijst. Afbeelding: Jean Penders
