Gebrandschilderd glas, gevat in loodstrippen, is essentieel voor
gotische
kerken.
De steeds grotere glasvlakken, die de gotiek mogelijk maakte, zijn te fel en koud zonder de originele
vulling.
De glas-in-loodvensters vulden de hele
kerk
met een intens gekleurd licht.
Het mag als een mysterie beschouwd worden hoe het kan dat, afgezien van wat kleine fragmenten,
de oudste ramen uit de
11e eeuw
al meteen tot de mooiste behoren.
Ook in de
12e eeuw,
wanneer deze bijzondere variant van de schilderkunst algemeen wordt,
worden de vensters gevuld met door en door gekleurde stukjes glas,
die bij elkaar gehouden worden door loodstrips die aan de zijkanten een
gleuf hebben, waar het glas precies in past. Het patroon van de strips volgt de
voorstelling en omlijnt deze. Heel beperkt worden de voorstellingen met
geschilderde en daarna ingebrande lijnen aangevuld.
Dit gebrandschilderde glas werd vooral voor gezichten en plooival toegepast.
Om de 'glaswanden' te verstevigen worden de panelen geplaatst tussen
montants
of in
traceringen.
De
bindroeden
zijn hierop een aanvulling.
In de hoog geplaatste vensters van de
lichtbeuk
moeten de
heiligen-
en andere figuren heel groot zijn om van onderaf 'leesbaar' te zijn.
De
zijbeuksvensters
bevatten veel gedetailleerdere vertellingen. Deze zijn een onderdeel van
wat genoemd wordt 'de bijbel voor de armen',
evenals de verhalen van
kapitelen
en
muurschilderingen.
De
romaanse
en vroeg-gotische glas-in-loodramen zijn nog relatief klein.
In de latere middeleeuwen is er zoveel glas-in-lood nodig dat snellere methoden ontwikkeld worden.
Niet alleen lijnen, ook kleuren worden op wit
glas
geschilderd en ingebrand.
Het resultaat is minder sprankelend, maar wel goedkoper.
Voor minder belangrijke plaatsen worden ook
grisailles
op glas toegepast.
Ook na de middeleeuwen blijft dit gebrandschilderde glas gebruikelijk. In de
neogotiek
beleeft het
glas-in-lood een ware come-back.
Een gebrandschilderde plaat glas is geen glas-in-lood, wanneer deze geen onderdeel is van een groter geheel dat met loodstrips bijeengehouden wordt.
Glas-in-beton
is een eigentijdse variant van het versie met lood.
Tekst: Jean Penders (09-2006). Bronnen: zie literatuurlijst. Afbeelding: Jean Penders
